فهرست مطالب ................................ ................................ ................................ ..........1
مقدمه ................................ ................................ ................................ .......................... 9
قرآن تحريف نشده است ................................ ................................ .......................14
قرآن قابل فهم است................................ ................................ ................................ .21
آيات........................................................................................................................21
اما اخبار....................................................................................................................26
دليل عقل..................................................................................................................27
جمعي ميگويند قرآن غيرقابل فهم است ....................................................................27
فهميدن قرآن مبتني بر شناسائي اسباب نزول است........................................................29
فهم قرآن محتاج بشناختن احوال عرب در آن عصرميباشد........................................32
قرآن آنچه را كه متعلق بدين و شريعت است در بر دارد................................ .34
احكام شريعت در قرآن كلّي و محتاج بسنّت است......................................................38
قرآن را ظهري و بطني است................................ ................................ ..................41
مراد از ظاهر مفهوم عربي و مراد از باطن فهم مراد و مقصد قرآنست.............................43
براي هريك از ظاهر و باطن قرآن شرطياست شرط ظاهر آنستكه موافق لغت عرب باشد
و مخالف با شرع نباشد ..............................................................................................46
شرط فهم باطن قرآن موافقت با لغت عرب و شهادت شرع است و تأويلات فرقه باطنيه
باطل ميباشد ..............................................................................................................48

2 كليد فهم قرآن
تفسير برأي و تقسيم آن بجايز و ممنوع................................ ...........................51
راه تفسير كتاب خداو فهم آن...................................................................................54
تقسيم قرآن و بيان محتويات آن................................ ................................ ..........55
اما سه اصل مهم ........................................................................................................55
و اما سه اصل تابع و متمم...........................................................................................55
مقاصد قرآن در وضع شريعت و احكام................................ ...............................57
ضروريات و حاجات و تحسينات...............................................................................58
ضروريات پنج است: ...........................................................................................59
ناسخ و منسوخ قرآن ................................ ................................ ............................61
محكم و متشابه قرآن و بيان حقيقت آن ................................ ..............................64
تحقيق در بيان محكم و متشابه....................................................................................70
نتيجه.........................................................................................................................76
امثله محكم و متشابه و طريق تأويل متشابه..................................................................77
نتيجه.........................................................................................................................86
سوگندهاي قرآن................................ ................................ ................................ .....91
مقسم به يا آنچه خداوند بآن سوگند ياد كردهاست......................................................92
اقسام سوگندهاي قرآن ..............................................................................................93
فواتح سور قرآن ................................ ................................ ................................ ....98
اقوال علماء در معناي فواتح سور قرآن.......................................................................99
حكمت نزول قرآن بطور تدريج و مفرق و منجم................................ ............. 106
امثال قرآن................................ ................................ ................................ ............. 108

فهرست مطالب 3
معنى مثَل و فرق آن با مثْل........................................................................................108
فايدة تمثيل .............................................................................................................109
امثال قرآن بردو قسم است ......................................................................................110
قرآن براهين بر اصول ايمان را دربردارد ................................ ........................ 115
مقدمه.....................................................................................................................116
طريقه سوفسطائيه و رد آن................................ ................................ ............... 118
ابطال سخنان سوفسطائيه...........................................................................................123
طريقه حسيون و تجربيون و ابطال آن................................ ............................ 126
طريقه كشف و شهود صوفيه ................................ ................................ ............ 130
تحقيق.....................................................................................................................135
تقرير كشف و شهود...............................................................................................136
اشكال بر طريقه كشف و شهود................................................................................140
طريقة قرآن در اقتناص حقايق اشياء ................................ ............................... 145
تقليد از موانع تعقل است ................................ ................................ ................... 150
عوامليكه مساعد با تقاليد است................................................................................151
معالجة قرآن مرض تقليد را ......................................................................................152
اخباروارده در فضيلت علم......................................................................................155
سيردر ارض علاج مرض تقليد است .......................................................................158
دوم از موانع تفكر اطاعت كبرا و بزرگان و پيروي احبار ورهبانست...........................160
قرآن و حريت نفس................................................................................................161
قرآن و حريت عقل.................................................................................................164
سوم از موانع تعقل پيروي هوي است........................................................................166

4 كليد فهم قرآن
ادله قرآن بر اثبات خالق جهان................................ ................................ ........... 168
دليل عنايت.............................................................................................................168
آيات وارده در قرآن بردليل عنايت...................................................................169
دليل اختراع براثبات خالق جهان..............................................................................172
آيات وارده در قرآن بردليل اختراع...................................................................173
دليل اختلاف براثبات خالق جهان............................................................................173
آيات وارده در قرآن بردليل اختلاف ................................................................175
دليل فطرت بر اثبات خالق جهان ..............................................................................176
صعوبت فهم توحيد................................ ................................ ............................. 180
توحيد قرآن ................................ ................................ ................................ .......... 184
دليل قرآن برتوحيد فاعليت.....................................................................................186
دليل قرآن بر اثبات نبوت................................ ................................ ................... 190
دلالت قرآن برنبوت پيغمبراخر الزمان.....................................................................193
اول...................................................................................................................193
دوم ..................................................................................................................193
وحي و نزول جبرائيل و اقوال علماء در آن و تحقيق حق در مسأله .... 198
حقيقت وحي..........................................................................................................200
تحقيق.....................................................................................................................202
قرآن و بعث................................ ................................ ................................ .......... 209
دليل قرآن بربقاي نفس بعد از خراب بدن................................................................211
ادلة قرآن بربعث.....................................................................................................212
از ادله خاص قرآن بربعث .......................................................................................214

فهرست مطالب 5
قيامت و معاد در نظر قرآن................................ ................................ ................. 216
اقسام قيامت و ساعت ..............................................................................................217
پايان كتاب ـ تبصره ................................ ................................ ........................... 219
خطبة حجة الوداع ................................ ................................ ................................ .... 220
ترجمه خطبة حجة الوداع.........................................................................................221
مصادر كتاب................................ ................................ ................................ ......... 225

 بیان شیوه‌های تدبّر در قرآن و چگونگی فهم و استخراج پیام آیات ان است . نویسنده کتاب با اشاره به همگانی بودن پیام اسلام و درس های آن، قرآن کریم را کتابی می‌داند که مخاطب عام دارد و فهم معنا و پیام آن، منحصر و محدود به گروه خاصی نیست و می‌کوشد تا با زبانی ساده ، اصول فهم قرآن را بیان نماید . بدین منظور، در ابتدا مفاهیم کلیدی‌ای را که برای درک آیات قرآن ضروری است معرفی کرده و توضیح مختصری در باره هر یک ارائه می‌دهد ؛ از جمله: ظاهر و باطن ، محکم و متشابه، تفسیر به رای جایز و ممنوع ، ضروریات و ناسخ و منسوخ. در ادامه فصل‌های کتاب، به انواع سوگندهای قرآن و مفاهیم آن پرداخته و سپس در مورد فواتح سُور و امثال قرآن توضیح می‌دهد . کتاب با بحث پیرامون شیوه های استدلال قرآن و ماهیت و کیفیت وحی ادامه می‌یاب رویکرد فرقه ها و نحله های فکری‌ای همچون سوفسطائیان، حسّیون، تجربیون و صوفیه در فهم و تفسیر قرآن، موضوعی است که در ادامه به تفصیل مورد بررسی قرار می‌گیر بحث پیرامون نبوت، قیامت و معاد از دیدگاه قرآن، از جمله دیگر مباحث کتاب است .