تعريف صحابي................................ ................................ ................................ .........6
جمهور فقها و اصوليون در تعريف صحابي ميگويند: .................................... 11
طرق اثبات مصاحب با پيامبرص................................ ................................ ........14
راه اول: إثبات مصاحبت به وسيله نص يا خبر (حديث) ................................ 14
راه دوم: اثبات مصاحبت از طريق يكي از نشانهها .......................................... 19
طباقات صحابه: ................................ ................................ ................................ ......21
شمار طبقات صحابه ...................................................................................:21
تعريف عدالت:................................ ................................ ................................ .........26
تعديل صحابه توسط خداوند متعال و رسولش................................ ............30
اما اللت سنت بر تعديل آنها:....................................................................... 33
اجماع بر عدالت صحابه ..............................................................................34
ديدگاه فقهاي ديگر و اقوال شاذ در معني عدالت صحابه: ............................... 35
1 -مذهب شيعه رافضي:.......................................................................................35
2 -مذهب معتزله: .................................................................................................36
3 -مذهب سوم:....................................................................................................37
4 -مذهب چهارم:.................................................................................................37
تحريم دشنام به صحابه: ................................ ................................ ......................38
اللت قرآن بر تحريم سب صحابه .............................................................:38

2 مفهوم عدالت صحابه
اللت سنت بر تحريم دشنام دادن صحابه ..................................................:39
ك�م علماي سلف در تحريم توهين به صحابه: .............................................. 41
حكم دشنام دهنده صحابه و عقوبت او........................................................... 42

حلمدالله والصلاة لسلام ى ع رسول االله، اما بعد:
موضوع عدالت صحابه از موضوعات مهمي است كه بر هر مسلماني واجب است كه
به درستي آن را بداند. حقيقتاً من در نوشتن يا بحث از اين موضوع به دليل حساسيت و
اهميت بيش از حدش ترديد بسيار داشتم، اما آنچه كه مرا به نوشتن واداشت، سخناني
بود كه از افراد جاهل و هواپرستي كه خود را به علم منتسب ميكنند اما علم از آنها بري
است شنيدم و خواندم، سخنان و كلماتي از آنها در حق صحابه و مشاجراتشان شنيدم كه
حكم خدا نيست، از شبهاتي استفاده ميكنند و بر آن اصرار ميورزند، و روايات ضعيف
و ساقط و جعلي و دروغين و واهي را به كار ميبرند كه سستتر از تارهاي عنكبوت
است، فوراً آنها را از كتابهاي ادبيات و تاريخ و داستانهاي شبچره و كتب جعلي و
ضعيف ميگيرند و جمع آوري ميكنند؛ همچون كتاب اغاني و بيان و تبيين و امامت و
سياست و نهج البلاغة و كتابهاي ديگر، و با اين اراجيف همانند شيطان گردنه در آفاق
خيالشان پرواز ميكنند.
اقوالي مثل تكفير صحابه يا انكار خ�فت عثمان يا علي يا دشنام صحابهاي امثال:
معاويه و عايشه و طلحه و زبير و ابوموسي اشعري و عمروبن عاص و غيره، رضي االله
عنهم اجمعين.
امام مالك در مورد كساني كه به صحابه بيحرمتي ميكنند ميگويد: «اينها تنها اقوامي
هستند كه اراده بيحرمتي به پيامبرص را دارند، اما چون اينكار برايشان ميسر نيست، به
اصحاب او بياحترامي ميكنند، تا گفته شود شخص بدي بوده است اگرچه مرد صالحي
1 بوده باشد و قطعاً اصحاب رسول االلهص صالح بودهاند 0«F
.

1 -الصارم الـمسلول ص: 553.

4 مفهوم عدالت صحابه
اين سخن امام مالك نشان از دور انديشي ايشان نسبت به ابعاد خبر است، چون مو
ضوع تنها منحصر به بيحرمتي به صحابه نيست بلكه اين امر به جاهاي خطرناكتر از آن
كشيده ميشود.
و باتوجه به اين ديدگاه، ابن تيميه اين سخنش را بيان ميكند كه: اتهام به آنها- يعني
صحابه - اتهام به دين است. منهاج السنة (1 ,181 .(و مثالها در اين باب بسيار است.
پژوهشگر مسلمان بسياري از اوقات احساس ناخوشي و يا نا اميدي ميكند، وقتي كه
جزئيات عصر راشدين يعني دوران ط�يي تاريخ اس�م را مطالعه ميكند، در اجتماع
رواياتي كه منابع قديمي ما و در رأس آنها تاريخ رسل و ملوك امام طبري آوردهاند، او
اخت�ف زيادي را ميبيند بين آنچه كه از عدالت صحابه رسول االلهص ميشناسد از
مت اعتقاد و استقامت در رفتار و اخق وااليي كه داشتند، و بين رواياتي كه راويان و
ناق�ن به عنوان واقعيت تاريخي به تصوير ميكشند.
در اين عصر، مستشرقين و همگامانشان آراي اين منتسبين به اس�م را به كار ميبرند
و از آن تأثير ميپذيرند، بلكه اين سخنان باطل غنيمتي بودند تا مادامي كه اهدافشان را
براي اتهام به اس�م و رسيدن به خدشه دار كردن صحابه گرامي به كار برند، براي تجزيه
وتقسيم كردن آن با هم مسابقه ميدهند.
بيترديد وقتي كه تاريخ اصحاب رسول االلهص را ميخواني بايد به دو چيز معتقد
باشي:
أ- اصحاب پيامبرص بعد از انبيا خيرالبشر هستند، و دليل آن هم اين است كه
خداوند متعال آنها را مدح كرده است و پيامبرص در بيشتر از يك حديث آنها را به
عنوان برترين امت يا امتهاي بعد از انبيا ستوده است.
ب- لزم است كه بداني اصحاب رسول خداص غير معصوم هستند، اما مصيبت اين
است كه بعضي معتقد به عصمت آنها هستند؛ البته آري ما معتقد به عصمت در اجماع

مفهوم عدالت صحابه 5
آنها هستيم، چون پيامبرص خبر داده است كه اين امت بر گمراهي اجتماع نميكنند به
دليل حديث:
« تعاىل قد جار أميت أن جت مع ى ٍ ع ضلالة».
يعني: «خداوند متعال امت من را پناه داده است از اينكه بر گمراهي اجتماع كنند»F1
1
.
بنابراين، آنها معصوم هستند از اينكه بر گمراهي اجتماع كنند، اما به طور انفرادي غير
معصوم هستند، و عصمت از آنِ انبياست.
بعد از اين مقدمه سريع وارد اصل موضوع؛ يعني عدالت صحابه ميشويم و ابتدا با
تعريف صحابي شروع ميكنيم و با عنايت به توفيق خدا سخنم را آغاز ميكنم.

 مفهوم عدالة الصحابة